De Nederlandse meteorologie begon in Amsterdam
“Mooi weertje vandaag, hè?”, “Ze roepen 10 graden vorst volgende week! We moeten oppassen!” Het zijn typische gesprekken voor bij de koffieautomaat op het werk. Nederlanders houden ervan om over het weer te praten. Maar slechts weinig mensen weten dat de Nederlandse meteorologie met het weer in Amsterdam is begonnen.
De eerste weerkundige metingen
Officieel registreren we de weerkundige metingen pas sinds 1901, maar daarvoor werd al geexperimenteerd. De Fransman Joachim D’Alancé verbleef drie jaar in Amsterdam. Hij was een geleerd man, met speciale interesse voor barometers, thermometers en vochtmeters. D’Alancé schreef een boek over deze instrumenten.
Die boeken kwamen handig uit voor de Leide hoogleraar Wolferd Senguerd. De hoogleraar was zeer geïnteresseerd in het weer en verrichte aan het eind van de 17e eeuw de eerste weerkundige metingen.
Fahrenheit en Amsterdam
We kunnen temperaturen in twee soorten uitdrukken: Celsius en Fahrenheit. In Nederland gebruiken we Celsius, maar in het buitenland komt Fahrenheit minstens zo vaak voor. Je zou het niet verwachten, maar de eenheid Fahrenheit is typisch Amsterdams.
Daniel Fahrenheit was een instrumentmaker uit Danzig. Hij raakte in Amsterdam bevriend met Willem van Ranouw, een Amsterdamse arts die in de leer was geweest bij de Franeker hoogleraar Ruard Andala. Bij allen lag de interesse bij het weer. Fahrenheit ontwierp in 1719 een thermometerverdeling. In het buitenland wordt deze verdeling nog altijd gebruikt
Het verzamelen van meetgegevens
Van Ranouw en Fahrenheit begonnen in 1723 met het bijhouden van de meetgegevens. Iedere week publiceerden ze de gegevens in een zelf uitgegeven tijdschrift, die de Esculapius heette.
Veel later, in 1779, richtte men de Natuur- en Geneeskundige Correspondentie Sociëteit op. Dat heette zo, omdat men een verband zag tussen natuurkunde en gezondheid. Dankzij een spraakmakende studie werd de sociëteit financieel ondersteund door de Nederlandse Republiek. Dat was maar voor korte duur: drie jaar later brak de oorlog met Engeland uit. Het werd te duur om de gegevens nog langer te verzamelen en in 1802 hief de organisatie zichzelf op. 52 jaar later werd het KNMI opgericht.